Eerste onderzoeken naar headshaking.

Toen ik begin 2015 voor het eerst in aanraking kwam met het headshaking-syndroom, was ook mijn vraag: Wat zegt de wetenschap over Headshaking? Maar op dat moment, was er vanuit de wetenschap bijna niets bekend over deze aandoening. 

En dat terwijl één van de eerste onderzoeken naar headshaking al liepen in 1979 in bijv. Denemarken, waar men tot de ontdekking kwam dat het schudden voortkwam uit ongemak! En dan met name pijn in het hoofd. Één van de casussen betrof een 6 jarig paard welke werd onderzocht op de kliniek, maar er kon geen duidelijke plek in het lichaam worden aangewezen waar het paard ongemak van zou ervaren.

Uiteindelijk bleek Sinusitis (een Neusbijholte ontsteking) de oorzaak van de klachten van dit paard! 

Observaties van headshakers.

Één van de wetenschappelijke principes is dat een onderzoek pas wetenschappelijk kan worden genoemd, als er 100 vergelijkbare casussen voor langere tijd zijn geobserveerd.  In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn er nooit 100 headshakers op één locatie ondergebracht, en geobserveerd en onderzocht door een vast team. Realiseer je dus goed dat de casussen waarover wordt gesproken in deze studie uit 1987 op verschillende plekken en door verschillende onderzoekers zijn beoordeeld. 

Wat opvallend is aan deze study is dat vooral het headshaken nog als 'gedrag' werd gezien, terwijl eerdere onderzoeken uit bijvoorbeeld Denemarken al aantoonde dat het zou gaan om puur ongemak. Uiteindelijk werden bij 11 van de 100 paarden een oorzaak aangetoond, welke varieerde van: oormijtinfestatie, binnenoorontsteking (otitis interna), disfunctie van de craniale zenuwen, cervicaal letsel, oogziekte, mycose van de luchtzak(schimmelinfectie), chronische ontsteking van een tandwortel,  en vermoedelijke vasomotorische rhinitis. (allergie of virus infectie) . Wat nog opvallender is dat bij slechts 2 van de 11 paarden het hoofdschudden stopte, na het behandelen van de aangetoonde oorzaak. 

Inzichten uit deze observatie.

De aanvullende klinische symptomen die bij de andere idiopathische gevallen (de groep van 89 paarden die werd geobserveerd, maar waarbij geen oorzaak bekend werd van het hoofdschudden) lieten wel veel signalen zien zoals irritatie aan hun neus, briesen, loopneus, hoesten en traanogen. Veel van deze paarden vertoonde duidelijk meer klachten in bepaalde seizoenen, waarbij de klachten steeds in die seizoenen bleven terugkeren. Deze symptomen lijken sterk op Rhinitis bij de mens (ontsteking van het neusslijmvlies die door bijv. een virus of allergie kan worden veroorzaakt. 

Studie met een pony

In een andere studie van een pony werd VASOMOTOR rhinitis (oorsmeerprop) als oorzaak aangewezen voor headshaking. Het is goed om te begrijpen, dat de échte oorzaak van deze aandoening nog niet goed verklaard kon worden. Deze pony had symptomen zoals loopneus, briesen en traanogen waardoor al gauw deze klachten weer werden vergeleken met Rhinitis bij mensen, wat dus wordt veroorzaakt door een allergie of een virus. Maar dit ging om een studie bij alleen deze pony, en dus heeft dit eigenlijk verder geen wetenschappelijke onderbouwing.  Al wordt deze onbewezen theorie later wel geleend aan andere studies. 

Onderzoek naar beschermende maatregelen of medicatie bij paarden. 

In één van de onderzoeken in 1992 werd een groep van 18 headshakers waarbij geen duidelijke oorzaak kon worden aangetoond,   getest op profylactische (preventieve) therapieën. De eigenaren bestudeerde hun paarden en hielden verslag bij van de ontwikkelingen. 

Zo werd er bijvoorbeeld getest op het rijden met een neusnetje over de neusgaten. In drie van de tien gevallen werd een wisselende mate van tijdelijke verlichting gezien. 

Daarnaast werd er ook getest op het toedienen van intranasale corticosteroïden (neusspray) wat in eerste instantie voor drie van de negen paarden effectief leek te zijn, maar over het algemeen niet. 

En in dit onderzoek werd Bilaterale infraorbitale neurectomie (doorsnijden van de zenuwen) toegepast op zeven paarden, waarbij het voor drie paarden langdurige verlichting gaf. Maar bij één van deze drie paarden was er binnen 6 maande een nieuwe chirurgische ingreep noodzakelijk.  Wel was er sprake van een neusirritatie als gevolg van de ingreep, door een opgelopen trauma.

Photic headshaking.

In 1995 werd er onderzoek gedaan naar een groep van zeven headshakers. In geen van de gevallen werden lichamelijke afwijkingen vastgesteld. Zes van deze paarden vertoonden in het voorjaar klinische symptomen. De rol van licht werd beoordeeld door het aanbrengen van een blinddoek of een donkergrijze lens op de ogen, het bedekken van de ogen met een gezichtsmasker en het observeren van het paard buiten in het donker! 

Het stoppen van het hoofdschudden werd waargenomen bij blinddoeken (5/5 paarden), nachtelijke duisternis in de buitenlucht (4/4 paarden) en het gebruik van grijze lenzen (2/3 paarden). Buitengedrag duidt in 4/4 van de gevallen op pogingen om licht te vermijden. Het fotische niesgeluid bij de mens wordt voorgesteld als een vermeend mechanisme voor het hoofdschudden van paarden. Vijf van de zeven paarden vertoonden tijdelijke verbetering na behandeling met cyproheptadine (0,3 mg/kg lichaamsgewicht tweemaal daags). 

Hoofdschudden ontstond binnen twee kalenderweken na dezelfde datum gedurende drie opeenvolgende jaren bij één paard. Ondanks de cyproheptadine. Neuro farmacologische veranderingen geassocieerd met fotoperiodemechanismen ( de invloed van licht en donker) die leiden tot optische trigeminale sommatie (hoofdpijnaanvallen met rooddoorlopen en tranende ogen) worden voorgesteld als mogelijke redenen voor het begin van hoofdschudden in de lente.

Onderzoek naar Otitis media/interna en Temporohyoid Osteoarthropathy. (1997)

Otitis media/interna bij paarden is meestal een chronische, sluipende infectie met het unieke gevolg van temporohyoid osteoartropathie (vergroeiing aan het kaakgewricht) bij sommige paarden. Hoofdschudden kan het enige klinische teken zijn van de vroege stadia van deze ziekte. De artritische aandoening leidt vaak tot fusie van het kaakgewricht met als gevolg stressfracturen (breukjes) van het rotsachtige slaapbeen. Wanneer dit gebeurt, presenteert het paard zich als een acuut neurologisch geval met klinische tekenen van disfunctie van de vestibulaire zenuwen en de aangezichtszenuwen. Diagnose, behandeling en prognose worden besproken. Erkenning van dit syndroom is belangrijk omdat veel van deze paarden met succes kunnen worden behandeld en weer normaal kunnen functioneren.

Otitis media of interna kan het gevolg zijn van een bacteriële, virale of schimmelinfectie; parasitaire besmetting; tumor; vasculaire laesies; immuunstoornissen; of demyeliniserende ziekten. 

Paarden met otitis media en temporohyoid osteoartropathie hebben twee verschillende uitingen, afhankelijk van het stadium van de ziekte. In het begin van de ziekte, wanneer er sprake is van een actieve infectie in het middenoor of wanneer de osteitis het temporohyoid-gewricht betreft, overheersen tekenen van hoofdschudden of woelen. Bij individuele paarden zijn zijwaartse of op-en-neer bewegingen of intermitterende spastische, schokkerige bewegingen of rotatiebewegingen waargenomen. Deze bewegingen kunnen optreden in rust, tijdens beweging.

Een volledig lichamelijk en neurologisch onderzoek zijn nodig bij alle paarden met de presentatie van klinische symptomen van hoofdschudden of woelen of tekorten aan de gezichts- en vestibulocochleaire zenuwen. Bij hoofdschuddende paarden moeten de eigenaren worden ondervraagd wanneer en onder welke omstandigheden het paard dit abnormale gedrag vertoont. De gehoorgang moet worden gecontroleerd op de aanwezigheid van exsudaat, parasieten of ontstekingen.

Conclusie uit dit onderzoek: De verschillende diagnoses van de ziektetoestanden die klinische symptomen van hoofdschudden of woelen veroorzaken, zijn talrijk. Velen worden verondersteld zonder sterk wetenschappelijk bewijs. 

Onderzoek naar bilaterale infra-orbitale zenuwblokkade en bilaterale infra-orbitale neurectomie

Het gebruik van een infra-orbitale zenuwblokkade is beschreven als een nuttig diagnostisch hulpmiddel bij de evaluatie van headshakers (Cook, 1980; Wilkins et al., 1993; Wilkins, 1997b). Een positieve reactie op de blokkade wordt geïnterpreteerd als een indicatie dat het paard op de een of andere manier geïrriteerd raakt in het gebied dat door deze zenuw wordt aangestuurd (Wilkins, 1997b). De reactie op een dergelijke zenuwblokkade is ook gebruikt om de potentiële waarde van infra-orbitale neurectomie te beoordelen. Het doel van deze studie was om de resultaten te beoordelen van bilaterale infra-orbitale zenuwblokkades en neurectomieën bij 19 paarden die getroffen waren door het idiopathische headshaker-syndroom. Ook werd de correlatie tussen de resultaten van de zenuwblokkades en de neurectomieën onderzocht.

Er werd een periode van 14 dagen zenuwblokkers toegediend, maar er kon hieruit geen veranderingen in het schudden worden gemeten.

Diagnosiserende testen en behandelmethode uit een 7 jarig onderzoek. (2000)

Twintig volwassen paarden met typisch hoofdschudden gedurende een periode van 2 weken tot 7 jaar werden onderzocht. Klinische onderzoeken omvatten radiografie van het hoofd en nasofaryngeale endoscopie. Alle werden beoordeeld in rust en tijdens inspanning, zowel vóór als na het aanbrengen van een occlusief neusmasker, het aanbrengen van getinte contactlenzen en de perineurale anesthesie van de infraorbitale en posterieure ethmoïdale takken van de nervus trigeminus. Infraorbitale anesthesie had geen effect in 6/7 gevallen, maar 11/17 (65%) gevallen vertoonden een verbetering van 90-100% na anesthesie van de achterste ethmoïdale zenuw. Getinte contactlenzen hadden geen duidelijk voordeel op de lange termijn, hoewel 2 gevallen een voorbijgaande verbetering vertoonden. We hebben in de huidige reeks gevallen geen ander bewijs gevonden dat wijst op een fotische etiologie. 

Onvoorspelbare resultaten:

In sommige gevallen was dit effectief, maar de voordelen waren tijdelijk. Cyproheptadine alleen was niet effectief, maar de toevoeging van carbamazepine resulteerde in 80-100% verbetering in 80% van de gevallen. Carbemazepine alleen was in 88% van de gevallen effectief, maar de resultaten waren onvoorspelbaar bij vooraf gedefinieerde doseringen. De positieve respons op carbamazepine, gecombineerd met de klinische kenmerken, komt overeen met betrokkenheid van de nervus trigeminus.

Hoofdschudden heeft enkele klinische kenmerken gemeen met trigeminusneuralgie bij mensen. Je ziet dat op basis van enkele overeenkomsten wordt geconcludeerd dat trigeminale neuritis of neuralgie de kern van het probleem kan zijn. Al is dit nog nooit wetenschappelijk bewezen.

Één van de meest recente onderzoeken

door Veronica Roberts van Bristol Vet School, Faculty of Health Sciences, University of Bristol, Langford, North Somerset UK.

Af en toe het hoofd schudden is normaal gedrag bij paarden. Echter, wanneer het headshaking frequent, heftig, of gepaard gaat met bewegingen zoals schokken of rukken van het hoofd, symptomen van neusirritatie (zoals snuiven, niezen, de neus wrijven, of naar de neus slaan), tekenen van ongemak of stress, of wanneer het het rijden of hanteren van het paard beïnvloedt, moet een pathologisch proces worden overwogen.

Aandoeningen die headshaking kunnen veroorzaken, zijn onder andere oormijtinfecties, otitis interna, disfunctie van de hersenzenuwen, nekletsel, oogaandoeningen, mycose van de luchtzak, tandheelkundige periapicale osteitis, protozoale myelo-encefalitis en sinusitis. Ook gedragsproblemen of problemen met de ruiter kunnen bijdragen. Echter, in gevallen waarin het schudden zo ernstig was dat doorverwijzing naar een dierenarts nodig was, bleek in 98% van de gevallen geen fysieke oorzaak vastgesteld te kunnen worden. Dit leidde tot de diagnose van idiopathisch headshaking. Naarmate de kennis over deze aandoening groeide, is duidelijk geworden dat de meeste van deze paarden waarschijnlijk lijden aan wat nu trigeminaal-gemedieerd headshaking wordt genoemd.

Conclusie:

In de praktijk merk ik dat er veel aan de wetenschap wordt opgehangen, maar dat veel opvattingen niet zijn onderbouwt, zelfs niet wetenschappelijk.  Dat kan nogal eens leiden tot verwarring onder eigenaren van headshakers, behandelaars en zelfs ook dierenartsen. En dat is niet bepaald altijd helpend om een passende oplossing te vinden voor het desbetreffende paard!

Dat kan, als je het mij vraagt ook een stuk eenvoudiger door het volgen van een aantal logische stappen, waarvan je er een aantal ook terug ziet in wetenschappelijke onderzoeken! Helaas is het niet zo, dat iedere dierenarts begint bij het uitvoeren van deze stappen. Terwijl dit het meest logisch zou zijn, en tevens misschien ook wel het belangrijkste!

In de mini cursus 'Headshaking Helpkit, neem ik jou als eigenaar mee in deze stappen (inclusief onderbouwing in Jip & Janneke taal) zodat jij precies weet welke stappen jij nu het beste kunt nemen om jouw paard zo snel mogelijk te kunnen helpen! (Beschikbaar vanaf januari)